Duurzaamheid in de zorg krijgt niet zoveel aandacht in de media als bijvoorbeeld de energietransitie. Maar de zorg is er wel degelijk mee bezig.
Dit blog artikel gaat over de zorg. Over de verduurzaming van deze beroepsgroepen. Over de vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen door zorgfaciliteiten en de verduurzaming van grondstoffen gebruik. Specifiek voor de zorg zijn er 2 aandachtsgebieden die geen rol spelen in andere beroepsgroepen. Dat zijn het terugdringen van medicijnresten in het oppervlaktewater en het creëren van een gezond leefklimaat voor iedereen.
Nederland op weg naar duurzame zorg. De ‘green deals’ voor de zorg.
Green Deals zijn afspraken tussen de Rijksoverheid en andere partijen. Die andere partijen zijn bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden. In een Green Deal probeert de overheid knelpunten weg te nemen bij duurzame plannen. Het Rijk kan zich inzetten om wet- en regelgeving aan te passen of optreden als bemiddelaar.
In 2015 nam Milieu Platform Zorg het initiatief voor de eerste Green Deal Zorg om verduurzaming in de zorg te versnellen. Dit bracht ruim 100 zorgaanbieders en tientallen overheden in beweging. In 2018 startte de tweede Green Deal Zorg met meer brancheorganisaties, zorgverzekeraars, banken en ministeries die zich aansloten. Op 4 november 2022 is de derde Green Deal Zorg gestart. ‘Samen Werken aan Duurzame Zorg’ is een deal die helpt te voldoen aan Europese verplichtingen en het behalen van resultaten.
De derde Green Deal Zorg 2022 – 2026.
In de derde Green Deal zijn concrete doelen gesteld. De vijf thema’s zijn:
- Actieve inzet op gezondheidsbevordering.
- Vergroten van kennis over duurzaamheid in het zorgonderwijs.
- Verlagen van CO2-uitstoot voor vastgoed en vervoer.
- Verminderen van primair grondstoffengebruik en circulaire zorg in 2050.
- Terugbrengen van de milieubelasting door minder medicijnen te gebruiken.
Op 4 november 2022 is de derde Green Deal ondertekend door het Milieu Platform Zorg, de Rijksoverheid en de brancheorganisaties. Verder worden alle zorgaanbieders geacht deze Green Deal Zorg te ondersteunen om serieus te worden genomen in de uitvoering van het zorg vak.
Duurzaamheid van de verpleegkundigen.
Duurzaamheid in de zorg bereiken is een ingewikkelde opdracht. Omdat in de zorg een grote verscheidenheid van taken bestaat en er vele partijen zijn die hun bijdrage leveren. Van gebouwen, patiëntenvervoer, de voeding in ziekenhuizen en diverse afvalstromen tot energiegebruik en het wassen van eindeloos veel beddengoed bijvoorbeeld.
Een van de belangrijkste beroepsgroepen in de zorg zijn de verpleegkundigen. Zij zijn de spin in het zorgweb en hebben met alle facetten te maken die verduurzaamt moeten worden. En de verpleegkundige speelt een belangrijke rol in de opleiding van het aankomende zorg personeel.
De Duurzame Verpleegkundige streeft na dat elke verpleegkundige in Nederland als een duurzame zorgprofessional werkt en bijdraagt aan een gezonde leefomgeving voor iedereen. Om dat doel te bereiken hebben ze een lijst met actiepunten die daaraan moet bijdragen.
- Het bevorderen van duurzaamheid binnen het verpleegkundig beroep.
- Pleiten voor beleid die duurzaamheid bevorderen binnen organisaties voor gezondheidszorg.
- Bijdragen aan het maatschappelijke debat over duurzaamheid in de zorg.
- Opleiden van verpleegkundigen over duurzaamheid en de invloed van het verpleegkundig beroep op het milieu.
- Samenwerken met andere organisaties om duurzaamheid in de gezondheidszorg te bevorderen.
- Verpleegkundigen aanmoedigen om na te denken over duurzaamheid van de producten die zij gebruiken.
- Bevorderen van nieuwe kennis en ervaring over een gezonde plantaardige en duurzame voeding, natuur en het bevorderen van de fysieke en mentale gezondheid van de bevolking.
- Delen van onderzoek over hoe duurzaamheid kan worden geïntegreerd in de verpleegkundige praktijk.
- Het creëren van een netwerk van verpleegkundigen die informatie met betrekking tot duurzaamheid in de gezondheidszorg kunnen delen.
Duurzaamheid van medisch specialisten.
Peter Paul van Benthem, Kno-arts en voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten schrijft dat het verduurzamen van de zorg ook een taak is van de specialist.
Hij zegt: “De zorgsector is een enorm vervuilende sector. We zijn verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. De urgentie om als dokters hier wat aan te doen is groot.”
Als voorbeeld van een kans waar verbetering kan plaatsvinden noemt een andere specialist de macht der gewoonten en het gebrek aan bewijs voor die gewoonten. Een voorbeeld: op de intensive care is de regel dat als de patiënt de kamer verlaat alles in die kamer als besmet wordt gezien. Alle inhoud van de kamer wordt weggegooid zonder dat daar bewijs voor is over daadwerkelijke besmetting.. Samen goed voor 9 kilo afval en 350 euro aan waarde. Van ooglampjes tot ecg-plakkers.
Luister de podcast Stem van de dokter waarin Peter Paul over duurzaamheid spreekt met ziekenhuisapotheker en projectleider van de Groene IC Nicole Hunfeld. Ook Annemarie Leliveld, uroloog en bestuurslid van het landelijk netwerk van de Groene OK, en Evelyn Brakema, huisarts in opleiding en voorzitter van de Groene Zorg Alliantie nemen deel aan het gesprek.
Duurzaamheid van de gebouwen.
De Green Deal vraagt van alle zorginstellingen de CO2 uitstoot van hun vastgoed te reduceren. Om dat te bereiken worden de CO2 routekaarten ingezet. Op grond van afspraken uit het Klimaatakkoord van 28 juni 2019 is in de routekaart beschreven volgens welke planning de zorgsector toewerkt naar het streefdoel van een CO2-arme vastgoedportefeuille in 2050.
De routekaart is niet vrijblijvend en er zal door de sector worden gecontroleerd in welke mate aan de CO2-emissiereductie wordt voldaan. In het Klimaatakkoord geldt voor de bebouwde omgeving als doelstelling een reductie van de directe CO2-emissie van 49% in 2030 en 95% in 2050. De directe emissie betreft de emissie die een organisatie op hun eigen perceel heeft.
Het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg heeft een stimulerende en begeleidende rol hierin. Zij bieden bijvoorbeeld een handzame CO2 routekaart die een organisatie kan gebruiken om hun noodzakelijke aanpassingen te maken. Het is een soort handleiding, ondersteunt en gevalideerd door TNO die organisaties helpt met beleidsbeslissingen op het gebied van hun vastgoed.
Duurzaamheid in de zorg door het terugdringen van medicijnresten.
In ons oppervlaktewater komen helaas teveel medicijnresten voor. Jaarlijks komt minstens 140 ton resten van medicijnen via urine en ontlasting in het riool terecht. Daarna belanden de medicijnresten in het oppervlaktewater. Dat zijn ongeveer 4 vrachtwagens vol medicijnen. Medicijnresten hebben invloed op de planten en dieren die in het water leven. Bijvoorbeeld:
- Pijnstillers beschadigen het weefsel van vissen.
- Anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen.
- Antipsychotica kunnen het gedrag van vissen veranderen.
In de laatste Green Deal Zorg is de reductie van medicijnresten als 1 van de doelstellingen opgenomen in de periode tot 2026. Vooral het terugdringen van rest- contrastvloeistof ten behoeve van röntgentechnologie voor radiologische doeleinden heeft prioriteit. Daarnaast wordt er veel aandacht besteed aan het terugdringen van rest- psychofarmaca.
Zogenaamde ‘groene medicijnen’ zijn tot op de dag van vandaag nog geen oplossing. Hoe beter een medicijn (biologisch) afbreekbaar is hoe minder de effectiviteit en houdbaarheid. Milieubelasting kan wel een overweging zijn bij de keuze voor een geneesmiddel. Voor recent geregistreerde geneesmiddelen is een milieubeoordeling een verplicht onderdeel van het registratiedossier. Voor geneesmiddelen geregistreerd voor 2006 was dit nog niet verplicht.
Duurzaamheid en psychofarmaca.
Psychofarmaca zijn medicamenten met een zeer sterke werking. Daardoor veroorzaken de resten die in het milieu terecht komen al bij lage concentraties grote schade. Aangezien inmiddels 1 miljoen mensen in Nederland antidepressiva gebruiken en deze groep alleen maar stijgt, wordt specifiek aandacht gegeven aan het terugdringen van psychofarmaca in ons oppervlaktewater.
Duurzaamheid en een gezond leefklimaat voor iedereen.
Binnen de zorgsector is nog weinig aandacht voor preventieve gezondheidszorg en de invloed van de omgeving op de gezondheid. De Lancet Countdown is een jaarlijks rapport dat waarschuwt voor de impact die klimaatverandering heeft op de zorgsector. Specifiek voor Nederland heeft de Lancet Countdown ook een rapport uitgebracht in 2018.
De belangrijkste aanbevelingen uit het rapport zijn:
- Integreer klimaatverandering en gezondheid snel in het curriculum van alle medische, verpleegkundige en gezondheid curricula op wetenschappelijke faculteiten.
- Creëer systemen om de CO2-emissie het waterverbruik en het afval van zorginstellingen te verminderen.
- Bescherm de gezondheid in Nederland door ervoor te zorgen dat steenkool in 2030 niet meer wordt gebruikt.
- Vergroot de steun voor gezond en duurzaam transport. Inclusief elektrische voertuigen, fietsen en lopen.
- Stedelijk groen uitbreiden om meer mogelijkheden voor groene recreatie te bieden. Verminderen van het stedelijk hitte-eilandeffect en hierdoor het verbeteren van de gezondheid van de bevolking tijdens hittegolven.
Duurzaamheid in de zorg zorgt voor duurzaamheid voor iedereen.
Voorkomen is beter dan genezen. Daarbij gaat het niet om specifieke medische aandoeningen. Daarmee bedoel ik dat het beter is om minder te zorg te verlenen omdat onze bevolking gezonder is en daarmee de zorg vanzelf duurzamer wordt. Minder zorg is minder vervuiling en minder CO2 uitstoot.
Daarmee komen we vanzelf bij een gezonde leefstijl. Maar nog belangrijker om gezond te blijven is een gezonde sociale en zinvolle invulling van je leven. Bijvoorbeeld werkzaam zijn in een branche waar je je thuisvoelt. Als dat nu in de duurzaamheid is dan ben je hier aan het goede adres. Kijk op ons platform welke mooie duurzame vacatures er voor jou bijstaan.
Geschreven door Michel kleinjan