Om duurzame koffie op het werk en thuis te schenken moet je een aantal dingen weten. In dit artikel zoeken we uit hoe zuiver de koffie is.
Duurzame koffie uit de kan kan eigenlijk alleen maar in de landen waar de koffie wordt geproduceerd. Koffie die in Europa uit de kan komt is al duizenden kilometers op reis geweest en daarmee niet meer duurzaam. Zowel de koffiebonen die geëxporteerd worden als de bonen die lokaal geconsumeerd worden moeten eerst worden gebrand. Het branden is het tweede knelpunt op het gebied van duurzaamheid. De schaal waarmee wij koffie consumeren maakt duurzaam koffie verbouwen zeer moeilijk. Daarmee lijkt koffie niet duurzaam uit de kan te komen.
Kan je duurzame koffie uit de kan schenken?
In de inleiding noemden we 3 punten die de duurzaamheid van onze koffie onder druk zetten: het transport, het brandingsproces en de productie van de bonen. We vatten alle drie de punten hieronder bij de kop.
Transport en duurzaamheid van koffie.
Om de bonen van de productielocatie naar onze koffiemachine te krijgen zijn ze lang onderweg. Koffie bonen worden rond de evenaar geteeld in bijvoorbeeld Zuid-Amerika, Afrika of Azië. Het transport gebeurt per vrachtschip. Een schip moet ongeveer 8.000 kilometer afleggen om van een koffie producerend land in Nederland te komen.
Volgens het CBS importeerde Nederland in 2014 maar liefst 232 miljoen kilo koffie. Die koffie wordt in containers verpakt en verstuurd. Vaak samen met andere producten op een containerschip. Omdat koffie een niet bederfelijk product is zijn er betere oplossingen. Dit Belgische bedrijf importeert de koffie duurzaam met een zeilschip. De kosten liggen wel een stuk hoger.
Het duurzaam branden van de bonen.
Koffiebonen beginnen hun leven als bes aan een struik. Voordat de bonen gebrand worden zijn ze ontdaan van hun schil. Dat ontschillen kan vrijwel 100% duurzaam plaatsvinden. Geen problemen tot zover dus.
Er zijn 2 manieren gangbaar: de natte methode waarbij de bessen gekneusd worden en de schillen met voldoende tijd en fermentatie makkelijk te verwijderen zijn. En de droge methode waarbij na het drogen van de bessen de schillen machinaal moeten worden verwijderd. Machinaal is wel minder duurzaam.
Bij het branden van de bonen ontkom je er niet aan een vuur te stoken. Per definitie is het doelbewust stoken van vuur niet duurzaam. Je verbruikt brandstof waarmee je uitstoot creëert. Het komt er dus op aan om met zo weinig mogelijk brandstof, zoveel mogelijk bonen te branden. Op dit gebied is er dus ruimte voor progressie. Wie gebruikt de meest efficiënte koffieboon branderij installatie?
De meest energiezuinige koffiebranderij van Europa.
In Nederland maakt Calor koffie gebruik van een superzuinige koffiebrander. De machine wordt in de Verenigde Staten gemaakt bij Loring. Met efficiency in het achterhoofd heeft een team van ingenieurs een zuinige brander ontwikkeld. Hiermee kunnen branderijen per week vele kilo’s Co2 uitstoot voorkomen. Alles kun je direct uitrekenen op de website van Loring.
De productie van koffiebonen door de lokale landbouw.
Wereldwijd produceren naar schatting ongeveer 25 miljoen koffieproducenten bijna 9 miljard (CBS 2012) kilo ongebrande koffiebonen. Al die landbouwgronden bevinden zich in de directe omgeving van onze evenaar. De drie grootste exporterende landen zijn Brazilië, Vietnam en Colombia. Al deze landen bezitten landbouwgronden die voldoen aan de expliciete eisen van de koffieplant.
De belangrijkste eisen zijn een hoge luchtvochtigheid in combinatie met een constante luchttemperatuur van rond de 20 graden. De 3 soorten koffie, Arabica (waarvan 70% wereldwijde productie), Robusta (waarvan 30% wereldwijde productie) en Liberia (<1% van de wereldwijde teelt). Elke soort heeft zijn eigen speciale eisen als het gaat om grond eigenschappen en specifieke teeltomstandigheden.
Zoals alle landbouwproducten waar meer vraag dan aanbod van is ondervindt ook de koffieboon capaciteitsproblemen. Met andere woorden, er is te weinig geschikte landbouwgrond om aan de vraag te voldoen. Dit uit zich in allerlei problemen zoals de slechte uitgangspositie van de boeren. De hoge productiedruk op de geschikte gronden en de uitputting van zowel de producenten als de natuur en de omgeving.
Duurzaam verbouwde koffiebonen kun je vergelijken met alle andere duurzaam verbouwde landbouwproducten. Vaak is dat alleen mogelijk volgens een biologische teelt. Voor een gegarandeerd biologisch verbouwde koffieboon zoek je dan naar een SKAL keurmerk. Geen enkel ander keurmerk garandeert je dat de boon onder biologische omstandigheden geteeld is. Lees verder hoe bijvoorbeeld de Laat koffie dit proces heeft doorlopen.
De problemen van koffiebonen geproduceerd door lokale landbouw.
Om koffiebonen voor 1 kop koffie te produceren is voor de teelt en de verwerking 140 liter water nodig. Het grootste deel van dat water komt gewoon uit de lucht vallen. Zoals gezegd wordt koffie geteeld in vochtige gebieden rond de evenaar. Het is wel waar dat het water voor de verwerking van de ruwe bonen onttrokken wordt uit de lokale watervoorziening. Zover bekend heeft dat nog niet voor problemen gezorgd. Nog niet schrijf ik bewust.
Traditioneel wordt koffie als ‘schaduw gewas’ geteeld. Dat wil zeggen dat de struiken als plantage zijn aangelegd tussen andere hogere gewassen. Waardoor de koffiestruiken niet in de volle zon staan en daardoor minder water verbruiken. De traditionele boer ging dus al duurzaam om met zijn omgeving.
Het probleem zit vooral in de huidige klimaatverandering. De koffieplant heeft grote hoeveelheden neerslag nodig. Afgewisseld met perioden droog en zonnig weer. Dit jaar viel er geen regen in een deel van Brazilië. Het gevolg was een prijsstijging van 20% op de wereld koffiemarkt. Een gevolg van klimaatverandering is het grotere verschil tussen neerslagrijke en neerslagarme periodes. De koffieteelt staat daarmee onder druk.
Diverse onderzoeken naar de toekomst van de koffieteelt hebben zelfs aangetoond dat de productie van koffie in de komende decennia substantieel zal afnemen. Naast de hoeveelheid neerslag en de toenemende druk van ziektes spelen erosie en uitputting van bestaande gronden hier ook een rol in. De meest pessimistische voorspelling is zelfs het uitsterven van de koffieplant variëteit rond het jaar 2080!
Het goede nieuws over hoe je de dag kunt beginnen met een duurzame kop koffie.
Ons aanpassingsvermogen is de oplossing voor het drinken van een duurzame kop koffie. We hebben gezien dat het transport van de ruwe koffieboon prima op een duurzame manier georganiseerd kan worden. De lange houdbaarheid van de boon maakt het mogelijk om per zeilboot vanuit tropische wateren naar de Noordzee te zeilen.
Wanneer de boon eenmaal is aangekomen in waarschijnlijk Antwerpen, de grootste doorvoerhaven voor koffiebonen, dient de koffiebrander duurzaam aan de slag te gaan. Met de juiste apparatuur kan 80% gas bespaart worden tijdens het branden van de bonen.
Doen we dit allemaal met biologische bonen volgens de SKAL certificering dan is de grondstof voor de koffie al behoorlijk duurzaam te noemen. Maar het kan nog duurzamer. Daarvoor moeten we als laatste kijken naar hoe je de koffie uit de koffiekan kan nuttigen.
Zuivere koffie is het meest duurzaam. Koffie waar je iets aan toevoegt is dus geen zuivere koffie. Hoe meer ‘additionals’ hoe minder duurzaam de koffie wordt. Het product met de grootste Co2 afdruk is de melk die we massaal aan onze koffie toevoegen. 1 koffie verkeerd staat daarmee gelijk aan de Co2 voetafdruk van 14 espresso’s bij elkaar. Omgerekend kun je dus 1 x per week een koffie verkeerd drinken tegen 2 espresso’s per dag!
Kan er tijdens de feestdagen zuivere koffie uit de koffiekan komen?
Ja dat kan. Je moet dan wel rekening houden met de volgende voorwaarden:
- De koffie moet volgens de SKAL certificering biologisch geproduceerd zijn. Ga daarbij niet over één nacht ijs. Lees in dit artikel hoe een koffiebrander daar onderzoek naar deed.
- De koffie moet duurzaam gebrand zijn. Ook dit vergt weer enige inspanning om daarachter te komen. Een goede indicatie is het merk Loring, van de gebruikte branding installatie.
- De koffie dient per zeilschip naar Europa gebracht te zijn.
- Om de koffie zuiver te houden worden er geen ‘additionals’ zoals melk of suiker toegevoegd aan de koffie.
- De koffie wordt het liefst traditioneel Italiaans gezet. Dat wil zeggen met de Percolator of volgens de French press methode. Lees dit artikel welke duurzame zetmethode het beste bij jou past.
Zuivere koffie voor op het werk en voor thuis kopen.
We sluiten af met onze keuze uit het gigantische aanbod van koffieleveranciers. De koffie branche is zo ongeveer de meest onderzochte bedrijfstak als het om duurzaamheid gaat. Daarom zijn je eigen intuïtie en je gezond verstand de beste criteria om een duurzame keuze te maken.
Er zijn geen allesomvattende certificeringen die je vrijwaren van onzuivere koffie. Bijvoorbeeld de uitgebreide B-corporation certificering is in de koffiebranche geen betrouwbare stempel. Lees in dit artikel waarom koffie meer aandacht vergt. Daarom hebben wij zelf na vele kopjes koffie gekozen voor een koffieleverancier die op alle terreinen een duurzame keuze maakt. Inclusief duurzame import per zeilboot.
Koffie dat per zeilboot naar Europa komt en vervolgens op bestelling en met de hand wordt geroosterd spreekt tot de verbeelding. Lees hun visie op sustainability en beslis zelf of de koffie zuiver genoeg is. Bij ons komt er zuivere koffie uit de kan. Gewoon omdat het kan.
Geschreven door Michel Kleinjan